Είναι σημαντικότερη η συνεισφορά του Μεγάλου Αθανασίου στην ερμηνεία ή την ακριβή διατύπωση όρων και εκφράσεων που αναφέρονται στο περιεχόμενο του δόγματος, αν ληφθεί υπόψη ότι ο 4ος αιώνας κατά τον οποίο έζησε υπήρξε περίοδος που εμφανίσθηκαν μεγάλες αιρέσεις και προέκυψε η ανάγκη κατοχύρωσης της Πίστης και διατύπωσης των δογμάτων της.
Από το πλουσιώτατο έργο του μπορεί να συντεθεί και η διδασκαλία του σε κεφαλαιώδη θέματα όπως:
– Η Τριαδικότητα του Θεού. Ο Θεός είναι ένας αλλά με τρία πρόσωπα. Ο Πατέρας γέννησε τον Υιό όχι κατά θέληση αλλά κατά την φύση. Ο Υιός δεν είναι κτίσμα του Πατέρα αλλά εικόνα και ομοίωση του Πατέρα (ο άνθρωπος απλά είναι “κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν”). Το Άγιο Πνεύμα είναι επίσης εικόνα του Υιού και είναι επίσης Θεός, άναρχος όπως και τ’ άλλα δύο πρόσωπα της Αγίας Τριάδος. Τόσο η θέληση όσο και η ενέργεια των Τριών είναι ενιαία, αλλά όταν εκδηλώνεται η ενέργειά τους, εκδηλώνεται ιδιαίτερα από τα πρόσωπα.
– Η Γνώση του Θεού. Ενώ ο άνθρωπος μπορεί να οδηγηθεί στην γνώση του Θεού με την βοήθεια των πνευματικών του δυνάμεων, αφού ο δρόμος για το Θεό “εντός ημών εστί”, στην περίπτωση που αμελήσει και δεν ακολουθήσει την οδό αυτή, μπορεί να γνωρίσει τον Θεό και μέσω των έργων της φύσης. Η γνώση βέβαια αυτή είναι ατελής, αφού δεν φτάνει στην ουσία. η θεότητα ξεπερνά τα όρια της ανθρώπινης λογικής.
– Η Παράδοση της Εκκλησίας. Με τον όρο τούτο ο Μέγας Αθανάσιος εννοεί την Αγία Γραφή όσο και την Παράδοση των Αποστόλων και των αγίων Πατέρων, την οποία δίδαξε ο Κύριος και κήρυξαν οι διάδοχοί Του. Σ’ αυτή την Παράδοση είναι θεμελιωμένη η Εκκλησία του Χριστού. Όποιος ξεφεύγει από την Χριστιανική Παράδοση χάνει την ιδιότητα του χριστιανού. Τη δογματική διδασκαλία μόνον η Εκκλησία έχει το δικαίωμα και τη δυνατότητα να διατυπώνει.
– Ο άνθρωπος. Κατά τον Μέγα Αθανάσιο., ο άνθρωπος αποτελούμενος από σώμα και ψυχή πλάστηκε από τον Θεό “κατ’ εικόνα” του. Ο Λόγος είναι εικόνα του Θεού, ενώ ο άνθρωπος κατ’ εικόνα του Θεού. Επειδή η ψυχή είναι “αυτοκίνητη” ζει και μετά το θάνατο του σώματος. Η ίδια δεν πεθαίνει όπως το σώμα, όταν αναχωρήσει απ’ αυτό η ψυχή. Η αθανασία της δεν οφείλεται στην φύση της αλλά στο ότι έτσι θέλησε ο Θεός.
Επειδή η ψυχή είναι λογική και αθάνατη μπορεί να σκέπτεται και να κατανοεί τα θεία, γεγονός που αποδεικνύει ότι στον άνθρωπο υπάρχει ένα στοιχείο που ξεπερνά τα γήινα μέτρα. Τόσο ο άνθρωπος όσο και τα άλλα όντα είναι “καλά λίαν”, αφού έτσι τα δημιούργησε ο Θεός. το κακό είναι “επίνοια” του ανθρώπου και οφείλεται στο αυτεξούσιο του και την κακή χρήση του. Ουσία της αμαρτίας είναι η απομάκρυνση του ανθρώπου από τον Θεό και η προσκόλληση σε πράγματα που δεν είναι του Θεού.
– Η ενανθρώπηση του Λόγου. Κεντρική ιδέα της διδασκαλίας του Μεγάλου Αθανασίου είναι ότι ο Ιησούς Χριστός “υιοποίησεν ημάς τω Πατρί και εθεοποίησε τους ανθρώπους, γενόμενος αυτός άνθρωπος. Ουκ άρα άνθρωπος ών ύστερον γέγονεν άνθρωπος, ίνα μάλλον ημάς θεοποιήση” (Λόγος κατά Αρειανών 1,30). Τον πεπτωκότα άνθρωπο μόνον ο Θεός, που θα γινόταν με τρόπο φυσικό άνθρωπος, θα μπορούσε να σώσει. Όχι άνθρωπος ή κάτι άλλο που θα ήταν ανίκανος να μεταδώσει εκείνο που δεν του άνηκε. Το κύριο σφάλμα του Αρείου ήταν ότι με το να δέχεται ότι ο Υιός ήταν κτίσμα που ανυψώθηκε στη θεία τιμή και με το να λατρεύει έτσι ως θεό ένα κτίσμα, καταντούσε στη λατρεία των δημιουργημάτων, δηλαδή στην ειδωλολατρία των εθνικών. Μαζί με τον Πατέρα και τον Υιό, δίδασκε ότι πρέπει να συναριθμείται και να συνδοξάζεται και το Άγιον Πνεύμα, αφού “της αυτής θεότητός έστι και της αυτής ουσίας”. Τόσο πολύ η Αγία Τριάδα είναι “αδιαίρετος και ηνωμένη προς αυτήν”, που όταν λέμε Πατέρα εννοούμε και Υιό και Άγιον Πνεύμα και αντίστροφα, διότι “μια θεότης έστιν εν Τριάδι”.
– Η Τριαδικότητα του Θεού. Ο Θεός είναι ένας αλλά με τρία πρόσωπα. Ο Πατέρας γέννησε τον Υιό όχι κατά θέληση αλλά κατά την φύση. Ο Υιός δεν είναι κτίσμα του Πατέρα αλλά εικόνα και ομοίωση του Πατέρα (ο άνθρωπος απλά είναι “κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσιν”). Το Άγιο Πνεύμα είναι επίσης εικόνα του Υιού και είναι επίσης Θεός, άναρχος όπως και τ’ άλλα δύο πρόσωπα της Αγίας Τριάδος. Τόσο η θέληση όσο και η ενέργεια των Τριών είναι ενιαία, αλλά όταν εκδηλώνεται η ενέργειά τους, εκδηλώνεται ιδιαίτερα από τα πρόσωπα.
– Η Γνώση του Θεού. Ενώ ο άνθρωπος μπορεί να οδηγηθεί στην γνώση του Θεού με την βοήθεια των πνευματικών του δυνάμεων, αφού ο δρόμος για το Θεό “εντός ημών εστί”, στην περίπτωση που αμελήσει και δεν ακολουθήσει την οδό αυτή, μπορεί να γνωρίσει τον Θεό και μέσω των έργων της φύσης. Η γνώση βέβαια αυτή είναι ατελής, αφού δεν φτάνει στην ουσία. η θεότητα ξεπερνά τα όρια της ανθρώπινης λογικής.
– Η Παράδοση της Εκκλησίας. Με τον όρο τούτο ο Μέγας Αθανάσιος εννοεί την Αγία Γραφή όσο και την Παράδοση των Αποστόλων και των αγίων Πατέρων, την οποία δίδαξε ο Κύριος και κήρυξαν οι διάδοχοί Του. Σ’ αυτή την Παράδοση είναι θεμελιωμένη η Εκκλησία του Χριστού. Όποιος ξεφεύγει από την Χριστιανική Παράδοση χάνει την ιδιότητα του χριστιανού. Τη δογματική διδασκαλία μόνον η Εκκλησία έχει το δικαίωμα και τη δυνατότητα να διατυπώνει.
– Ο άνθρωπος. Κατά τον Μέγα Αθανάσιο., ο άνθρωπος αποτελούμενος από σώμα και ψυχή πλάστηκε από τον Θεό “κατ’ εικόνα” του. Ο Λόγος είναι εικόνα του Θεού, ενώ ο άνθρωπος κατ’ εικόνα του Θεού. Επειδή η ψυχή είναι “αυτοκίνητη” ζει και μετά το θάνατο του σώματος. Η ίδια δεν πεθαίνει όπως το σώμα, όταν αναχωρήσει απ’ αυτό η ψυχή. Η αθανασία της δεν οφείλεται στην φύση της αλλά στο ότι έτσι θέλησε ο Θεός.
Επειδή η ψυχή είναι λογική και αθάνατη μπορεί να σκέπτεται και να κατανοεί τα θεία, γεγονός που αποδεικνύει ότι στον άνθρωπο υπάρχει ένα στοιχείο που ξεπερνά τα γήινα μέτρα. Τόσο ο άνθρωπος όσο και τα άλλα όντα είναι “καλά λίαν”, αφού έτσι τα δημιούργησε ο Θεός. το κακό είναι “επίνοια” του ανθρώπου και οφείλεται στο αυτεξούσιο του και την κακή χρήση του. Ουσία της αμαρτίας είναι η απομάκρυνση του ανθρώπου από τον Θεό και η προσκόλληση σε πράγματα που δεν είναι του Θεού.
– Η ενανθρώπηση του Λόγου. Κεντρική ιδέα της διδασκαλίας του Μεγάλου Αθανασίου είναι ότι ο Ιησούς Χριστός “υιοποίησεν ημάς τω Πατρί και εθεοποίησε τους ανθρώπους, γενόμενος αυτός άνθρωπος. Ουκ άρα άνθρωπος ών ύστερον γέγονεν άνθρωπος, ίνα μάλλον ημάς θεοποιήση” (Λόγος κατά Αρειανών 1,30). Τον πεπτωκότα άνθρωπο μόνον ο Θεός, που θα γινόταν με τρόπο φυσικό άνθρωπος, θα μπορούσε να σώσει. Όχι άνθρωπος ή κάτι άλλο που θα ήταν ανίκανος να μεταδώσει εκείνο που δεν του άνηκε. Το κύριο σφάλμα του Αρείου ήταν ότι με το να δέχεται ότι ο Υιός ήταν κτίσμα που ανυψώθηκε στη θεία τιμή και με το να λατρεύει έτσι ως θεό ένα κτίσμα, καταντούσε στη λατρεία των δημιουργημάτων, δηλαδή στην ειδωλολατρία των εθνικών. Μαζί με τον Πατέρα και τον Υιό, δίδασκε ότι πρέπει να συναριθμείται και να συνδοξάζεται και το Άγιον Πνεύμα, αφού “της αυτής θεότητός έστι και της αυτής ουσίας”. Τόσο πολύ η Αγία Τριάδα είναι “αδιαίρετος και ηνωμένη προς αυτήν”, που όταν λέμε Πατέρα εννοούμε και Υιό και Άγιον Πνεύμα και αντίστροφα, διότι “μια θεότης έστιν εν Τριάδι”.
ekklisiaonline.gr
Δημοσίευση σχολίου