Βαθιά μέσα σε ένα μεσαιωνικό οχυρό μοναστήρι στο Άγιο Όρος, οι ερευνητές για πρώτη φορά αξιοποιούν έναν σχεδόν άγνωστο θησαυρό - χιλιάδες χειρόγραφα της οθωμανικής εποχής.
ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ, Ελλάδα — Η καμπάνα της εκκλησίας ακούγεται, ο στακάτο χτύπημα του σφυριού σε σανίδα καλεί μοναχούς σε απογευματινές προσευχές, βαθιές φωνές υψώνονται σε κοινό άσμα. Και ψηλά στον μεγάλο πύργο της Μονής Παντοκράτορα, μια μεταλλική πόρτα βιβλιοθήκης ανοίγει.
Εκεί, βαθιά μέσα στο μεσαιωνικό οχυρωματικό μοναστήρι της μοναστικής ορθόδοξης χριστιανικής κοινότητας του Αγίου Όρους, οι ερευνητές αξιοποιούν για πρώτη φορά έναν σχεδόν άγνωστο θησαυρό - χιλιάδες χειρόγραφα της οθωμανικής εποχής που περιλαμβάνουν τα παλαιότερα του είδους τους στον κόσμο.
Οι βιβλιοθήκες της αυτοδιοικούμενης κοινότητας, που ιδρύθηκαν πριν από περισσότερα από 1.000 χρόνια στη χερσόνησο του Άθω της βόρειας Ελλάδας , είναι μια αποθήκη σπάνιων έργων αιώνων σε πολλές γλώσσες, όπως η ελληνική, η ρωσική και η ρουμανική.
Πολλά έχουν μελετηθεί εκτενώς, αλλά όχι τα οθωμανικά τουρκικά έγγραφα, προϊόντα μιας κατοχικής γραφειοκρατίας που κυβέρνησε τη βόρεια Ελλάδα από τα τέλη του 14ου αιώνα - πολύ πριν η βυζαντινή πρωτεύουσα, η Κωνσταντινούπολη, πέσει στους Οθωμανούς το 1453 - μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, όταν η περιοχή έγινε πάλι Έλληνας.
Ο βυζαντινολόγος Jannis Niehoff-Panagiotdis λέει ότι είναι αδύνατο να κατανοήσουμε την οικονομία και την κοινωνία του Αγίου Όρους υπό την οθωμανική κυριαρχία χωρίς να συμβουλευτείτε αυτά τα έγγραφα, τα οποία ρύθμιζαν τις σχέσεις των μοναχών με τις κοσμικές αρχές.
«Η οθωμανική ήταν η επίσημη γλώσσα του κράτους», είπε στο Associated Press από τη βιβλιοθήκη της Μονής Παντοκράτορα, μιας από τις 20 στη δασώδη χερσόνησο.
Άποψη της Μονής Παντοκράτορα από ψηλά στο Άγιο Όρος, βόρεια Ελλάδα, την Πέμπτη.Θανάσης Σταυράκης / ΑΠ
Ο Niehoff-Panagiotidis, καθηγητής στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, είπε ότι το παλαιότερο από τα περίπου 25.000 οθωμανικά έργα που βρέθηκαν στις μοναστηριακές βιβλιοθήκες χρονολογείται από το 1374 ή το 1371. Αυτό είναι παλαιότερο από οποιοδήποτε γνωστό στον κόσμο, είπε, προσθέτοντας ότι στην Κωνσταντινούπολη , όπως οι Οθωμανοί μετονόμασαν την Κωνσταντινούπολη όταν έκαναν την πόλη δική τους πρωτεύουσα, τα παλαιότερα αρχεία χρονολογούνται μόνο στα τέλη του 15ου αιώνα.
«Τα πρώτα έγγραφα που ρίχνουν φως (για την πρώτη περίοδο της οθωμανικής ιστορίας) σώζονται εδώ, στο Άγιο Όρος», είπε, καθισμένος σε ένα τραπέζι γεμάτο έγγραφα και βιβλία. Άλλα, τα πιο σπάνια, αποθηκεύονται σε μεγάλα ξύλινα συρτάρια.
Αυτά περιλαμβάνουν εξαιρετικά περίτεχνα φιρμάνια σουλτάνων — ή διατάγματα — τίτλους ιδιοκτησίας και δικαστικές αποφάσεις.
«Η συντριπτική πλειοψηφία είναι νομικά έγγραφα», είπε ο Αναστάσιος Νικόπουλος, νομικός και επιστημονικός συνεργάτης του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Βερολίνου, ο οποίος συνεργάζεται με τον Νιέχοφ-Παναγιωτίδη για το έργο τους τελευταίους μήνες.
Έφυγε ο πατέρας Θεόφιλος, Παντοκράτορας μοναχός, ο βυζαντινολόγος Γιάννης Νιέχοφ-Παναγιωτίδης, κέντρο και ο Αναστάσιος Νικόπουλος, νομικός και επιστημονικός συνεργάτης ελέγχουν ένα χειρόγραφο στη βιβλιοθήκη.Θανάσης Σταυράκης / ΑΠ
Χειρόγραφο στη βιβλιοθήκη της Μονής Παντοκράτορα.Θανάσης Σταυράκης / ΑΠ
Και τα χειρόγραφα αφηγούνται μια ιστορία που έρχεται σε αντίθεση με την παραδοσιακή αντίληψη στην Ελλάδα των οθωμανικών λεηλασιών στις πρόσφατα κατακτημένες περιοχές, μέσω της κατάσχεσης των πλούσιων ακινήτων των μοναστηριών του Αγίου Όρους. Αντίθετα, οι νέοι άρχοντες πήραν την κοινότητα υπό την προστασία τους, διατήρησαν την αυτονομία της και την προστάτευσαν από εξωτερικές παρεμβάσεις.
«Τα φιρμάνια των Σουλτάνων που είδαμε στον πύργο… και οι δικαστικές αποφάσεις του οθωμανικού κράτους δείχνουν ότι η μικρή δημοκρατία των μοναχών μπόρεσε να κερδίσει τον σεβασμό όλων των κατακτητών δυνάμεων», είπε ο Νικόπουλος. «Και αυτό γιατί το Άγιο Όρος θεωρούνταν κοιτίδα ειρήνης, πολιτισμού… όπου λαοί και πολιτισμοί συνυπήρχαν ειρηνικά».
Ο Νικόπουλος είπε ότι μια από τις πρώτες ενέργειες του Μουράτ Β', του Οθωμανού ηγεμόνα που κατέκτησε τη Θεσσαλονίκη — την πλησιέστερη πόλη στο Άγιο Όρος — ήταν η σύνταξη νομικού εγγράφου το 1430 για την προστασία της κοινότητας.
«Αυτό λέει πολλά. Ο ίδιος ο Οθωμανός σουλτάνος φρόντισε να διατηρηθεί και να διαφυλαχθεί το διοικητικό σύστημα του Αγίου Όρους», είπε.
Ακόμη και πριν από αυτό, πρόσθεσε ο Νιέχοφ-Παναγιωτίδης, ένας σουλτάνος εξέδωσε εντολή με αυστηρή τιμωρία για τους εισβολείς μετά από μια ομάδα επιδρομών στρατιωτών που συμμετείχαν σε μικροκλοπές από ένα από τα μοναστήρια.
Κρανία μοναχών που ξεκινούν από το 1400 είναι τοποθετημένα σε ράφια σε ένα οστεοφυλάκιο στη Μονή Παντοκράτορα.Θανάσης Σταυράκης / ΑΠ
«Είναι περίεργο που οι σουλτάνοι κράτησαν το Άγιο Όρος, το τελευταίο απομεινάρι του Βυζαντίου, ημιανεξάρτητο και δεν το άγγιξαν», είπε. «Δεν κράτησαν καν στρατεύματα εδώ. Το πολύ πολύ θα είχαν έναν τοπικό εκπρόσωπο που πιθανότατα έμενε στο (το διοικητικό κέντρο της κοινότητας, τις Καρυές) και έπινε τσάι».
Μια άλλη απροσδόκητη αποκάλυψη, είπε ο Νιέχοφ-Παναγιωτίδης, ήταν ότι για περίπου τους δύο πρώτους αιώνες της Τουρκοκρατίας δεν έγινε καμία προσπάθεια να επιβληθεί ισλαμικός νόμος στο Άγιο Όρος ή σε κοντινές περιοχές της βόρειας Ελλάδας.
«Το Άγιο Όρος ήταν κάτι σαν συνέχεια του Βυζαντίου», είπε.
Στην κοινότητα παραχωρήθηκε για πρώτη φορά η αυτοδιοίκηση με διάταγμα του Βυζαντινού αυτοκράτορα Βασίλειου Β', το 883 μ.Χ. Σε όλη την ιστορία του, απαγορεύτηκε η είσοδος στις γυναίκες, μια απαγόρευση που εξακολουθεί να ισχύει. Ο κανόνας αυτός ονομάζεται «άβατον» και οι ερευνητές πιστεύουν ότι αφορά κάθε μορφή εξωτερικής διοικητικής ή κοσμικής παρέμβασης που θα μπορούσε να επηρεάσει το Άγιο Όρος.
Ο πατέρας Θεόφιλος, ένας Παντοκράτορας μοναχός που βοηθά στην έρευνα, είπε ότι τα έγγραφα δείχνουν τη μακρινή επιρροή του Αγίου Όρους.
«Η μελέτη τους φωτίζει επίσης παραδείγματα για το πώς οι άνθρωποι μπορούν να ζήσουν μεταξύ τους, αρχές που είναι κοινές σε όλη την ανθρωπότητα, οι σπόροι των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ο σεβασμός τους, η δημοκρατία και οι αρχές της κοινωνικής συνύπαρξης», είπε στο Associated Press.
Το ερευνητικό έργο αναμένεται να συνεχιστεί για αρκετούς μήνες, ακόμη και χρόνια.
«Τι θα μπορούσε να προκύψει μακροπρόθεσμα, θα μπορώ να πω όταν καταλογοποιήσουμε και ψηφιοποιήσουμε όλα τα έγγραφα», είπε ο Νιέχοφ-Παναγιωτίδης. «Αυτή τη στιγμή, κανείς δεν ξέρει τι κρύβεται εδώ. Ίσως, ακόμη και παλαιότερα έγγραφα».πηγη: nbcnews.com
Δημοσίευση σχολίου