Η συνέντευξη Τύπου της Ευρωπαίας Εισαγγελέως Λάουρα Κοβέσι στην Αθήνα δεν ήταν μια απλή επίσκεψη ενός ξένου αξιωματούχου. Ήταν μια ευθεία πολιτική και θεσμική καταγγελία. Ήταν η φωνή μιας εισαγγελέως με διεθνές κύρος που τόλμησε να πει δημοσίως αυτό που όλοι γνωρίζουμε αλλά το πολιτικό σύστημα αποφεύγει να αγγίξει: το άρθρο 86 του Συντάγματος και ο νόμος περί ευθύνης υπουργών αποτελούν τον πυρήνα της θεσμοποιημένης ατιμωρησίας στην Ελλάδα.
Το άρθρο 86: η πιο σκληρή απόδειξη αυτοπροστασίας
Το άρθρο 86, που ρυθμίζει την ποινική ευθύνη των υπουργών, είναι ένα νομικό έκτρωμα. Πρόκειται για μια διάταξη που δημιουργήθηκε για να προστατεύει τους ισχυρούς και όχι για να υπηρετεί τη Δικαιοσύνη. Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι ένας υπουργός ή πρώην υπουργός μπορεί να διαπράξει αδίκημα και να διαφύγει της δικαστικής διερεύνησης απλώς επειδή το Σύνταγμα προβλέπει ειδική διαδικασία, με εξαιρετικά στενά χρονικά περιθώρια δίωξης.
Η Κοβέσι το είπε καθαρά: όσο ισχύει αυτή η διάταξη, η Δικαιοσύνη δεν μπορεί να φτάσει σε βάθος, δεν μπορεί να αγγίξει εκείνους που παίρνουν τις αποφάσεις. Πρόκειται για ένα θεσμικό εμπόδιο που νομοθετήθηκε από το ίδιο το πολιτικό σύστημα, για το ίδιο το πολιτικό σύστημα.
Παραδείγματα που καίνε: Τέμπη, ΟΠΕΚΕΠΕ και άλλα
Δεν είναι τυχαίο ότι η Κοβέσι αναφέρθηκε ονομαστικά σε δύο υποθέσεις που συγκλόνισαν την κοινή γνώμη:
-
Τα Τέμπη: Μια τραγωδία με δεκάδες νεκρούς, για την οποία κανείς υπουργός δεν ανέλαβε ουσιαστική ποινική ευθύνη. Οι έρευνες σταμάτησαν στα χαμηλά κλιμάκια, ενώ η πολιτική ηγεσία έμεινε στο απυρόβλητο.
-
ΟΠΕΚΕΠΕ: Σκάνδαλο διαχείρισης ευρωπαϊκών κονδυλίων, με υπόνοιες για συστηματικές παρατυπίες. Και όμως, οι έρευνες «κόπηκαν» όταν πλησίασαν πολιτικά πρόσωπα.
Αυτά τα παραδείγματα δεν είναι μεμονωμένα. Είναι η κορυφή του παγόβουνου σε μια χώρα που έχει δει κατά καιρούς να ξεσπούν σκάνδαλα τύπου Siemens, Novartis, εξοπλιστικά, υποκλοπές. Και πάντα το ίδιο μοτίβο: θόρυβος, εξεταστικές επιτροπές, και στο τέλος μηδενική λογοδοσία.
Η κοινωνία βράζει, το πολιτικό σύστημα σιωπά
Η Κοβέσι εξέφρασε με τη δική της θεσμική φωνή αυτό που η ελληνική κοινωνία φωνάζει εδώ και χρόνια: κανείς δεν μπορεί να είναι υπεράνω του νόμου. Όμως στην Ελλάδα, οι πολιτικοί παραμένουν στο απυρόβλητο. Το άρθρο 86 δεν είναι ένα απλό νομικό κείμενο· είναι η πιο ωμή απόδειξη ότι το πολιτικό προσωπικό νομοθετεί για να προστατεύει τον εαυτό του.
Και εδώ βρίσκεται η μεγάλη αντίφαση: ενώ κάθε πολίτης μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπος με τη δικαιοσύνη για το παραμικρό, ένας υπουργός χρειάζεται «άδεια» από τη Βουλή για να διωχθεί. Πρόκειται για έναν μηχανισμό που ακυρώνει στην πράξη την αρχή της ισότητας απέναντι στον νόμο.
Η σκληρή αλήθεια: Ελλάδα, ο αδύναμος κρίκος
Η Κοβέσι ξεκαθάρισε ότι η διαφθορά δεν είναι ελληνικό προνόμιο. Όμως στην Ελλάδα, η διαφθορά βρίσκει θεσμικό καταφύγιο. Δεν πρόκειται για μεμονωμένα περιστατικά, αλλά για μια ολόκληρη κουλτούρα ατιμωρησίας που έχει στηριχθεί συνταγματικά.
Η παρέμβασή της δεν είναι μια ακόμη «παρατήρηση». Είναι προειδοποίηση: αν δεν αλλάξει το άρθρο 86, η Ελλάδα θα συνεχίσει να βρίσκεται εκτεθειμένη, με μια δικαιοσύνη που θα μπορεί να διώκει τους αδύναμους, αλλά όχι τους ισχυρούς.
Το μήνυμα που καίει
Η συνέντευξη της Κοβέσι ήταν στην ουσία κατηγορητήριο κατά του ελληνικού πολιτικού συστήματος. Δεν μίλησε με διπλωματικές ισορροπίες, αλλά με ξεκάθαρη φράση:
-
Η Βουλή έχει τη δύναμη να αλλάξει τον νόμο.
-
Αν δεν το κάνει, τότε συνειδητά συντηρεί την ατιμωρησία.
Η κοινωνία απαιτεί λογοδοσία. Και η λογοδοσία δεν μπορεί να εξαντλείται σε παραιτήσεις ή δηλώσεις μεταμέλειας. Χρειάζεται ποινική ευθύνη, διαφάνεια και δικαιοσύνη χωρίς εξαιρέσεις.
Η παρουσία της Λάουρα Κοβέσι στην Αθήνα αποτελεί ιστορική στιγμή. Όχι γιατί ειπώθηκαν πράγματα που δεν γνωρίζαμε, αλλά γιατί για πρώτη φορά ειπώθηκαν από τα πιο επίσημα χείλη της ευρωπαϊκής δικαιοσύνης.
Το ερώτημα είναι πλέον ξεκάθαρο:
-
Θα τολμήσει το ελληνικό πολιτικό σύστημα να καταργήσει το θεσμικό άβατο που το προστατεύει;
-
Ή θα συνεχίσει να αναπαράγει την ατιμωρησία που τρέφει τη διαφθορά;
Η απάντηση θα κρίνει όχι μόνο την ποιότητα της δημοκρατίας μας, αλλά και το αν η Ελλάδα μπορεί να σταθεί με αξιώσεις στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα της διαφάνειας και του κράτους δικαίου.
Θεόδωρος Χαρανίδης
Δημοσίευση σχολίου