Καθηγητής Ξένων Πανεπιστημίων, Δρ. Ν/Πολιτικών Επιστημών,
Δρ. Θεολογίας και Δρ. Βιοηθικής.
Η ιστορική και πολιτική διαδρομή του νέου ελληνικού κράτους θα μένει ακατανόητη, δίχως τις δύο μεγάλες μορφές, που λειτούργησαν ως θεμέλιοι λίθοι της εθνικής μας αυτογνωσίας: τον Ιωάννη Καποδίστρια, δηλ. τον άμισθο κυβερνήτη της κρατικής ανασυγκρότησης, και τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, τον πνευματικό ανατόμο της ελληνικής ψυχής. Δύο διαφορετικοί κόσμοι – ο ένας πολιτικός δημιουργός και ο άλλος λογοτεχνικός μύστης – που όμως συναντώνται, σε μία κοινή πνευματική αποστολή, για την ανοικοδόμηση της ελληνικής ταυτότητας, από το χθες, με καθοδήγηση στο σήμερα, και τον οραματισμό ενός δημιουργικού αύριο.
1. ΧΘΕΣ — Η ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΗ ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
Ο Ιωάννης Καποδίστριας (1776–1831), βαθύς γνώστης της ευρωπαϊκής διπλωματίας σε Παρίσι και Βιέννη, ως υπουργός της Τσαρικής Ρωσίας, αλλά και πρέσβης στην Ελβετία (στη παλιά πόλη μέχρι σήμερα η οικία του Μουσείο, την οποία επισκεπτόμουν παρακολουθώντας μεταπτυχιακά σεμινάρια το 1992), αλλά και ως ιδρυτής του αυτοδιοικητικού μοντέλου των Καντονίων. Αυτός έφτασε στην Ελλάδα, όχι ως μισθωτός κρατικός άρχοντας, αλλά ως ένας άμισθος κυβερνήτης, ενός έθνους κατεστραμμένου. Η χώρα που παρέλαβε ήταν ένα μωσαϊκό, από τοπικές φατρίες, οικονομική κατάρρευση, θεσμικό κενό και κοινωνική αποσύνθεση. Ο Καποδίστριας επιχείρησε κάτι το ριζοσπαστικό, να μετατρέψει έναν πτωχό, πληγωμένο και επαναστατημένο λαό, σε συγκροτημένο κράτος. Έθεσε προτεραιότητες που ακόμη και σήμερα αποτελούν τις βασικές προϋποθέσεις ενός λειτουργικού πολιτεύματος:
o Εκπαίδευση: Ίδρυση αλληλοδιδακτικών σχολείων, διάδοση της μόρφωσης ως εργαλείο κοινωνικής ανόρθωσης.
o Υγεία: Ίδρυση νοσοκομείων και εξυγίανση των συνθηκών δημόσιας περίθαλψης.
o Οικονομική ανασυγκρότηση: Θεμελίωση ενός δίκαιου φορολογικού συστήματος, πάταξη της αυθαιρεσίας και ενίσχυση της παραγωγής.
o Κεντρική διοίκηση: Προσπάθεια υπέρβασης των τοπικών φατριών και συγκρότησης ενός ενιαίου εθνικού κράτους.
Οι αξίες του – το αίσθημα του καθήκοντος, η αυταπάρνηση, η προσήλωση στο δημόσιο συμφέρον – υπήρξαν πρωτοφανείς για τα δεδομένα, μιας νεογέννητης και διχασμένης Ελλάδας. Η δολοφονία του το 1831 πρωϊ πρωϊ που θα πήγαινε να διαβάσει τον Όρθρο, έξω από τον Άγιο Σπυρίδωνα στο Ναύπλιο, δεν μας αφαίρεσε μόνο έναν ηγέτη· αφαίρεσε από τον ελληνικό λαό, το θεμέλιο της εθνικής του πειθαρχίας και διέκοψε ένα όραμα κρατικής οργάνωσης, που θα μπορούσε να μεταμορφώσει τη Χώρα μας, όπως την Ελβετία. Ο Καποδίστριας οραματιζόταν μια ενωμένη Ελληνική Μεσόγειο, έναν χώρο όπου τα ελληνικά φύλα, οι παροικίες, τα νησιά και οι ιστορικές κοινότητες, θα λειτουργούσαν ως τα «Καντόνια» ενός ενιαίου αυτοδιοικητικού πολιτικού συνόλου – όπως στην Ελβετία. Το «Μέγα το της Θαλάσσης Κράτος» ήταν η ιδέα και το όραμα μιας Ελλάδας, που θα ενώνει γεωστρατηγικά την Ανατολή με τη Δύση. Κάτι τέτοιο δεν ήταν αρεστό σε δήθεν φίλους και συμμάχους.
2. Ο ΠΑΤΕΡΑΣ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΨΥΧΗΣ — Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ
Αν ο Καποδίστριας είναι ο κυβερνητικός αρχιτέκτονας του νεοελληνικού κράτους, ο Παπαδιαμάντης είναι ο μύστης της ελληνικής ψυχής. Ο Παπαδιαμάντης (1851–1911) καταγράφει μέσα στο έργο του τον κόσμο των απλών ανθρώπων, το ήθος των κοινοτήτων, το βάθος και το βάρος της Ορθοδοξίας, την αίσθηση του νησιωτικού βίου, τη βιοθεωρία, τη βιοηθική και βιοπολιτική των αγνών και ταπεινών ανθρώπων. Δεν κάνει πολιτική· κάνει μιά δημιουργική πνευματική πολιτεία.
Ενώ ο Καποδίστριας θα θέσπιζε θεσμούς και αυτοδιοίκηση, ο Παπαδιαμάντης θα μάς υπενθύμιζε για ποιους θεσπίζονται αυτοί οι θεσμοί: για το παιδί, για την οικογένεια, για την κοινότητα, για το Γένος. Ο λόγος του χαρακτηρίζεται από: – ανθρωπογνωσία, – βαθιά ελληνορθόδοξη πνευματικότητα, – αγάπη για την πατρίδα του, – και τη γνήσια λαϊκή σοφία. Ο Παπαδιαμάντης καταγράφει τη μικρή κοινωνία όχι ως «Φολκλόρ», αλλά ως πυρήνα εθνικής συνοχής για δημιουργία. Χωρίς το ήθος του, το νεοελληνικό κράτος κινδυνεύει να είναι ένας απλός μηχανισμός, δίχως ψυχή.
3. ΣΗΜΕΡΑ —ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΔΙΕΞΟΔΟ ΚΑΙ ΔΙΔΑΓΜΑ, ΔΥΟ ΜΕΓΑΛΩΝ ΑΝΔΡΩΝ
Ζούμε σε μια εποχή όπου οι πνευματικές αξίες και τα ιδανικά που υπηρέτησαν οι δύο αυτές μορφές, απειλούνται, όσο ποτέ άλλοτε.
o Η Ελλάδα δοκιμάζεται γεωπολιτικά: με πιέσεις Ανατολής και Δύσης,
με ενεργειακούς ανταγωνισμούς, με πληθυσμιακές μεταβολές και πολιτισμικές απειλές.
o Η κοινωνία δοκιμάζεται ηθικά: με πνευματική κόπωση,
με αποξένωση από τις ρίζες της, με απώλεια συλλογικής αυτοπεποίθησης.
o Το κράτος δοκιμάζεται διοικητικά: με τη χρόνια γραφειοκρατία,
με εξαρτήσεις από ξένες δυνάμεις, με αδυναμία παραγωγικής ανασύνταξης.
Σήμερα, όσο ποτέ άλλοτε, χρειαζόμαστε ξανά, το καποδιστριακό ήθος, μέσα στη κρατική διοίκηση, αλλά και το παπαδιαμαντικό ήθος, μέσα στην κοινωνία. Ο Καποδίστριας μάς θυμίζει το πώς θα πρέπει να διοικούμε το κράτος μας. Ο Παπαδιαμάντης θα μάς θυμίζει, το γιατί πρέπει να διοικούμε δίκαια και με διαφάνεια.
4. ΑΥΡΙΟ — ΠΡΟΣ ΕΝΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΟΡΑΜΑ
Αν ενώσουμε το έργο των δύο μεγάλων ανδρών, σχηματίζεται ένας οδικός χάρτης, για το νέο ελληνικό μέλλον:
4.1. Πολιτική και εθνική ανασύσταση: Ένα κράτος δικαιοσύνης, αξιοκρατίας και ενιαίας διοίκησης, απαλλαγμένο από τις φατρίες, τις κομματοκρατίες και τις ξένες εξαρτήσεις. Η δημιουργία ενός ισχυρού ελληνικού πυλώνα, μέσα στη Μεσόγειο – είναι ένα καποδιστριακό όραμα, που συνδέει τη Μητέρα Ελλάδα, τη Κύπρο, τα νησιά του Ιονίου, τη Μεγάλη Ελλάδα και τη Σαρδηνία, κι όλες τις παροικίες και τους ελληνικούς πληθυσμούς της Μεσογείου, τόσο απ’ τη βόρειο Αφρική, έως και τη Δαλματία και την Ίστρα (Capodistra - Κόπερ), όπου έξω από το Πανεπιστημιακό Πολιτιστικό Κέντρο υπάρχει άγαλμά του να διαβάζει βιβλίο, όπως και πρόσφατα είδα που το επισκέφθηκα σε συνέδριο.
4.2. Παιδεία με ελληνική ταυτότητα. Ο Παπαδιαμάντης υπενθυμίζει την ανάγκη για μία παιδεία που θα καλλιεργεί ελληνικότητα, ήθος, πίστη, πολιτισμό και κοινωνική συνοχή. Δίχως αυτά, το νεοελληνικό κράτος, θα μένει άψυχο και άβουλο.
4.3. Επαναενεργοποίηση της Διασποράς. Αρκετά εκατομμύρια άνθρωποι με ελληνική καταγωγή (κι ας μη μιλούν ελληνικά), ζουν σε όλο τον πλανήτη, μου έλεγε ο ελληνικής καταγωγής φίλος, από την Αργεντινή. Συναποτελούν, το ανεκμετάλλευτο, γεωπολιτικό, πλούτο μας. Η Ελλάδα και οι Έλληνες οφείλουν να συγκροτήσουν έναν Πολιτισμικό «Ελληνικό Μεσογειακό Σύνδεσμο» (έστω κι ως πολιτισμική γνωσιολογική Ακαδημία), που θα συνενώσει τους ελληνικούς πυρήνες, σε ένα ενιαίο πολιτιστικό, παιδευτικό, οικονομικό και στρατηγικό σύνολο, σύμφωνα και με το όραμα του Καποδίστρια.
4.4. Αναγέννηση της συλλογικής αυτοπεποίθησης: Το μήνυμα Καποδίστρια–Παπαδιαμάντη, είναι διαχρονικό, καλεί τον λαό μας, να ξαναβρεί την πίστη στην αποστολή του, να συνειδητοποιήσει το σκοπό της ύπαρξής του, να γίνει Φώς του Κόσμου και πάλι. Να αρνηθεί την υποτέλεια, να αποτινάξει τη νοοτροπία του εξαρτημένου ραγιά, να επανακτήσει την ευθύνη, για τη δημόσια ζωή και την Εκκλησία του Δήμου, ως πολιτικό όν κατά Αριστοτέλη.
5. ΤΟ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΜΕΓΑΛΩΝ
Ο Καποδίστριας μας διδάσκει ότι: χωρίς ελληνικό κράτος, δεν υπάρχει ελληνικό έθνος. Ο Παπαδιαμάντης μας διδάσκει ότι: χωρίς ελληνορθόδοξο ήθος, δεν υπάρχει ελληνικό κράτος. Μαζί, μας διδάσκουν ότι: χωρίς εθνική ταυτότητα, δεν υπάρχει μέλλον. Και οι δύο λειτούργησαν και έδρασαν σε εποχές κρίσης. Και οι δύο, πλήρωσαν προσωπικά, το κόστος των πεποιθήσεών τους, ως ο αρχαίος Σωκράτης. Και οι δύο άφησαν ένα έργο, που ξεπερνά την εποχή τους. Την προσπάθεια του Καποδίστρια, τη συνέχισε και ο λόγιος Φλαμιάτος, με τον άγιο Παπουλάκο. Η πρώτη προειδοποίηση για τη Νέα Τάξη Πραγμάτων, για τη Μέση Ανατολή και την συρρίκνωση του Ελληνισμού, έγινε απ’ αυτούς. Η δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια, δεν σήμανε μόνο το τέλος του πρώτου εθνικού κυβερνήτη, αλλά και την ανακοπή του οράματός του, για μια Ελλάδα οργανωμένη αυτοδιοικητικά μέσα στην ελληνορθόδοξη πολιτειακή της παράδοση, σε ζωντανή σχέση με το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Ως βαθύς γνώστης της ευρωπαϊκής διπλωματίας, αλλά και ως φορέας της Ρωμιοσύνης, είχε επίγνωση πως το νέο-κράτος, δεν θα μπορούσε να υπάρξει αποκομμένο, από τις πνευματικές του ρίζες, ως Γένος. Γι’ αυτό και προώθησε την πνευματική επανένωση, με το Πατριαρχείο, αποκαθιστώντας τη φυσική νομο-κανονική τάξη. Η βίαιη διακοπή του έργου του, άφησε ένα πολιτειακό κενό, που γέμισε από τη διχόνοια και την έλευση της Βαυαροκρατίας, με προτεσταντικές και δυτικότροπες επιβολές, που απομάκρυναν το νέο-κράτος απ’ την ιστορική του συνέχεια. Τότε αναδείχθηκαν οι μορφές της αντίστασης: ο λόγιος Κοσμάς Φλαμιάτος και ο Άγιος Παπουλάκος, που διείδαν, ότι πίσω από το δυτικόπληκτο οικοδόμημα, υπήρχε σχέδιο αναδιαμόρφωσης της Ανατολής και ειδικά της Ελλάδας, σύμφωνα με την ανερχόμενη Νέα Τάξη Πραγμάτων των ελιτίστικων συμφερόντων της Ευρώπης.
Ο Καποδίστριας είχε κατανοήσει πριν από πολλούς, ότι η γεωστρατηγική ευρωπαϊκή ισορροπία δυνάμεων, υπηρετούσε τα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων και όχι των μικρών εθνών. Η Ελλάδα θα έπρεπε να γίνει ζώνη επιρροής, για τον έλεγχο των Βαλκανίων, για τον έλεγχο της Ανατολικής Μεσογείου, για τον έλεγχο και της Μέσης Ανατολής· γι’ αυτό και επιβλήθηκαν, τόσο ο προτεστάντης Όθωνας, όσο και η Αντιβασιλεία των τριών, με ούτε έναν έλληνα. Η εκκοσμίκευση της τότε Διοικούσας Εκκλησίας και η απόσπασή της, από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, μέσω των ιδεών και του Φαρμακίδη, ήταν μία πολιτική πράξη με γεωπολιτικές εκτάσεις, ενταγμένη στο ευρωπαϊκό σχέδιο του «Ανατολικού Ζητήματος». Τα κέντρα της Ευρωπαϊκής Ελίτ, που υπονόμευσαν τον Καποδίστρια, ήταν τα ίδια, που επεδίωκαν τον έλεγχο της Μέσης Ανατολής, ως προάγγελο, της σύγχρονης Νέας Τάξης Πραγμάτων.
Ο λόγιος Φλαμιάτος, θρηνώντας το χαμό του Καποδίστρια, ως καθηγητής με πνευματική διαύγεια, αντιλήφθηκε νωρίς την αλλοίωση της ελληνικής ταυτότητας. Αρνήθηκε τη θέση καθηγητή φιλοσοφίας στην Ιόνιο Ακαδημία, για να μη φιμωθεί, και κήρυττε υπέρ της διατήρησης, της ενότητας του Γένους, καταγγέλλοντας την εκκοσμίκευση, τη χειραγώγηση της Διοικούσας Εκκλησίας και τη μίμηση των ξένων. Ως πρόεδρος της ελληνο-ρωσικής Φιλορθόδοξης Εταιρείας, στήριζε λαό και κλήρο, απέναντι στη δυτική επέλαση. Πίστευε ότι η αλλοίωση της παιδείας, η αποκοπή από το Πατριαρχείο και η επιβολή των δυτικών Φράγκικων Ευρωπαϊκών Θεσμών, θα εντάσσονταν σε ένα χρόνιο σχέδιο ευθυγράμμισης της Ελλάδας, με τις γεωπολιτικές επιδιώξεις της Δυτικής Ευρώπης. Γι’ αυτό, τόνιζε, ότι «όσοι σκότωσαν τον Καποδίστρια, σκότωσαν την Ελλάδα»!
Ο Άγιος Παπουλάκος, ως ακόλουθος του οράματος του Καποδίστρια και αυθεντικός ασκητής, με χαρισματικό λόγο, αποτέλεσε σύμβολο εθνικής αντίστασης και συνεχιστής των ιδεών του Καποδίστρια στη Πελοπόννησο. Μετά τη συνάντησή του με τον Φλαμιάτο στα Καλάβρυτα (1847), οι δύο τους ανέπτυξαν ένα κοινό πνευματικό αγώνα και διοργάνωσαν δημόσιες συσκέψεις σε όλη τη Πελοπόννησο. Ο Παπουλάκος κήρυττε κατά της αθεΐας, της βαυαρικής κακο-διοίκησης και της αλλοτρίωσης του έθνους. Ο λαός, τους ακολουθούσε, γεγονός που οδήγησε τη βαυαρική εξουσία, να δεχθεί συκοφαντίες, για να τους φυλακίσει. Ωστόσο, οι διώξεις τους, τους ανέδειξαν σε μάρτυρες της πίστης και της πατρίδας. Ο Φλαμιάτος θα δηλητηριαστεί το 1851 (το έτος που γεννήθηκε ο Παπαδιαμάντης, στο Κάστρο του Ρίου). Και ο Παπουλάκος, θα πεθάνει εξόριστος το 1862, το έτος της έξωσης της Βαυαροκρατίας. Προειδοποίησαν, ως συνεχιστές του έργου του Καποδίστρια, ότι η αποκοπή της Ελλάδας, από την πνευματική της ρίζα, θα την ενέτασσε στο σκοτεινό χρόνιο σχέδιο της αλλοίωσης και εξαθλίωσης της Ανατολής. Προαναγγέλλοντας, όσα αργότερα, θα διαφανούν στους δύο παγκόσμιους πολέμους, αλλά και στη Μέση Ανατολή, καθώς και στη συρρίκνωση των χριστιανικών κοινοτήτων. Γι’ αυτό διδακτικά και χαρακτηριστικά, από τον Καποδίστρια έως και την εμφάνιση της Νέας Τάξης Πραγμάτων και για τη Μέση Ανατολή, υπάρχει μία ενιαία γραμμή αντίστασης, υπέρ της διαφύλαξης του Γένους:
1. Ο Καποδίστριας, επιδίωξε την ανασυγκρότηση της ελληνορθόδοξης πολιτείας, μέσα στο νεοελληνικό κράτος.
2. Ο Φλαμιάτος, αποκάλυψε τα χρόνια σχέδια της αλλοίωσης της εθνικής συνείδησης, από ορισμένους κύκλους της ευρωπαϊκής Ελίτ.
3. Ο Παπουλάκος, εμψύχωσε τον λαό στην πνευματική-ηθική του άμυνα, για αφύπνιση και σωτηρία του Γένους.
4. Ο Παπαδιαμάντης, προσπάθησε και μέσω της δημοσιογραφίας να κρατήσει σε αφύπνιση την ελληνική λαϊκή ψυχή.
Όλοι τους μας προειδοποίησαν ότι η Δυτική Ευρώπη με την Ελίτ και τις Φράγκικες ιδέες, επιθυμούσε την Ελλάδα, αποκομμένη από το Πατριαρχείο ως θεματοφύλακα αξιών, και υποτελικά εξαρτημένη, ώστε να χρησιμοποιηθεί ως προκεχωρημένο φυλάκιο, για τα σκοτεινά μελλοντικά γεωπολιτικά σχέδια στη Μέση Ανατολή, για πολύ αργότερα. Οι προειδοποιήσεις αυτές, σήμερα σε μας φαίνονται, όχι ως ευχολόγια, αλλά ως προφητικές ρήσεις που επαληθεύοινται, καθώς συντελείται η γεωπολιτική αποσταθεροποίηση της περιοχής, οι περίεργες και παράνομες μετακινήσεις πληθυσμών, η πίεση κατά του Ελληνισμού και του Γένους και η πολιτική εργαλειοποίηση του νεοελληνικού κράτους, που μας ανησυχούν έντονα με το quo vadis domine, ως ελληνισμός.
6. ΕΠΙΛΟΓΟΣ — ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ
Σήμερα, ο ελληνισμός βρίσκεται ξανά σε ιστορικό κρίσιμο σταυροδρόμι. Ο Καποδίστριας μας έδειξε το δρόμο της πολιτικής ανασυγκρότησης και αυτοδιοίκησης. Ο Παπαδιαμάντης μας έδειξε το δρόμο της πνευματικής ανάτασης και ανάστασης. Το ερώτημα είναι, αν είμαστε έτοιμοι, να τους ξανά ακούσουμε. Αν είμαστε έτοιμοι, να επιστρέψουμε στο ιστορικό ήθος, στην θεσμική ευθύνη, στην ελληνορθόδοξη πίστη, στην αρχαιοελληνική ελληνική ενότητα της άμεσης Δημοκρατίας. Αν είμαστε έτοιμοι, να ξαναχτίσουμε το «Μέγα της Θαλάσσης Κράτος», να ξανά ενώσουμε τον ελληνισμό, να αποκαταστήσουμε τη δικαιοσύνη, τη διαφάνεια και την ειρήνη, να δώσουμε πνοή σε έναν νέο ελληνικό αιώνα.
Δημοσίευση σχολίου