ΤΟ ΚΚΕ ΑΝΤΕΔΡΑΣΕ ΑΡΝΗΤΙΚΑ ΣΤΗΝ ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΑΚΗ ΑΥΤΗ ΠΡΑΞΗ
Η ανατίναξη των γραφείων της ΕΣΠΟ έλαβε χώρα στην Αθήνα επί της συμβολής των οδών Πατησίων και Γλάδστωνος στις 20 Σεπτεμβρίου του 1942.
Θεωρείται μια από τις κορυφαίες αντιστασιακές ενέργειες που πραγματοποιήθηκαν στην Ελλάδα τη διάρκεια της κατοχής, κατά των Γερμανών κατακτητών και των Ελλήνων συνεργατών τους. Την ανατίναξη έφεραν σε πέρας μέλη της αντιστασιακής οργάνωσης ΠΕΑΝ, υπό την ηγεσία του Κωνσταντίνου Περρίκου.
Το 1942, επί Κυβερνήσεως Γεωργίου Τσολάκογλου (1941-1942), ο βασικός φορέας της γερμανικής προπαγάνδας ήταν η φασιστική οργάνωση ΕΣΠΟ, που στρατολόγησε δωσίλογους προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι λαϊκές εξεγέρσεις.
Η ΕΣΠΟ συνέδραμε στην αποστολή Ελλήνων εργατών στη Γερμανία για τα πολεμικά εργοστάσια που είχαν κενές θέσεις, λόγω της αυξανόμενης στράτευσης ντόπιων για το ανατολικό μέτωπο. Επιπλέον, είχε ως σκοπό τη στρατολογία «Λεγεώνας Ελλήνων Εθελοντών», οι οποίοι θα πολεμούσαν στο ανατολικό μέτωπο στο πλευρό των Γερμανών, όπως είχαν κάνει οι περισσότερες κατεχόμενες ευρωπαϊκές χώρες.
Ένα χρόνο νωρίτερα, τον Ιούλιο του 1941, ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας (1941-1942) της δοσιλογικής κυβέρνησης, στρατηγός Γεώργιος Μπάκος, είχε προσπαθήσει κάτι παρόμοιο, να δημιουργήσει δηλαδή την «Κυανόλευκη Μεραρχία» στην οποία θα συμμετείχαν Έλληνες εθελοντές που θα πολεμούσαν στο ρωσικό μέτωπο μαζί με τους Γερμανούς. Το εγχείρημα δεν είχε επιτυχία, διότι τότε είχε θέσει βέτο η Ιταλική κατοχική δύναμη.
Παράλληλα, η ΠΕΑΝ, δρούσε στην κατεχόμενη ελληνική πρωτεύουσα διενεργώντας σαμποτάζ, δημόσιους ξυλοδαρμούς μαυραγοριτών αλλά και καλώντας τη νεολαία σε αντίσταση. Τον Αύγουστο του 1942 είχε προβεί σε δολιοφθορές σε γερμανικές υπηρεσίες και φιλογερμανικές οργανώσεις.
Όταν στο τέλος καλοκαιριού του 1942 η ΕΣΠΟ επανέφερε δυναμικά το σχέδιο της «Ελληνικής Λεγεώνας», τα μέλη της ΠΕΑΝ αποφάσισαν ένα αποφασιστικό χτύπημα, με ιδανικό στόχο την ανατίναξη των γραφείων της ΕΣΠΟ, στο κέντρο της Αθήνας.
Εκτέλεση της επιχείρησης
Αναμνηστική πινακίδα για την ανατίναξη των γραφείων της ΕΣΠΟ, στη συμβολή των οδών Πατησίων και Γλάδστωνος
Η ανατίναξη συμφωνήθηκε να γίνει τις πρωινές ώρες της Κυριακής 20 Σεπτεμβρίου του 1942,[6] όταν η ΕΣΠΟ είχε συγκαλέσει συνέλευση ενώ και τα υπόλοιπα γραφεία του κτιρίου θα ήταν κενά από κόσμο, οπότε δεν θα υπήρχαν αθώα θύματα. Στην επιχείρηση επιλέχθηκε να συμμετάσχουν τέσσερα μέλη της ΠΕΑΝ και συγκεκριμένα ο αρχηγός της, η νεαρή δασκάλα Ιουλία Μπίμπα, ο τεχνικός Αντώνης Μυτιληναίος και ο φοιτητής Σπύρος Γαλάτης. Τη βόμβα που θα τοποθετούσαν (αποτελούμενη από ένα δέμα βάρους 10 οκάδων, που το συνέθεταν φυσίγγια δυναμίτιδας), συναρμολόγησαν την παραμονή ο Μυτιληναίος και ο Γαλάτης στην κατοικία της Μπίμπα και το επόμενο πρωί ο Μυτιληναίος με τη Μπίμπα τη μετέφεραν με προφυλάξεις (μέσα σε πάνινη σακούλα για ψώνια γεμάτη με χόρτα, που κρατούσε η γυναίκα) στο στόχο. Πήραν αρχικά το τραμ φτάνοντας στην Ομόνοια και από εκεί μετέβησαν με τα πόδια στην Πλατεία Κάνιγγος όπου είχε συμφωνηθεί συνάντηση με τους άλλους της ομάδας (Γαλάτης, Ν. Μούρτος, Τ. Μιχαηλίδης, Ν. Λάζαρης, Σπ. Στανωτάς).
Στις 9:30 π.μ. στο κτίριο της ΕΣΠΟ υπήρχαν μερικοί δικηγόροι που συζητούσαν, καθώς κι ένας ψαράς που πουλούσε την πραμάτεια του μπροστά στην είσοδο. Οι σαμποτέρ ήταν υποχρεωμένοι να περιμένουν, τη στιγμή που δεκάδες μέλη της ΕΣΠΟ κατέφθαναν για την προγραμματισμένη συνέλευσή τους.
Δυο ώρες αργότερα στο κτίριο τερματιζόταν η συγκέντρωση, οπότε ο Περρίκος έδωσε εντολή να κινηθούν. Ο ίδιος θα παρέμενε ως ομάδα υποστήριξης επικεφαλής τεσσάρων ατόμων. Τότε οι Γαλάτης και Μυτιληναίος εισέδυσαν στην πολυκατοικία από μια αφύλακτη είσοδο και απόθεσαν τα εκρηκτικά σε ένα μικρό χώρο του ημιώροφου. Ακριβώς από πάνω ήταν εγκατεστημένα τα γραφεία της ΕΣΠΟ (1ος και 2ος όροφος) ενώ σε πιο πάνω ορόφους υπήρχαν ορισμένες υπηρεσίες των γερμανών (‘Μυστική Στρατιωτική Αστυνομία’ κ.α.). Πριν αφήσουν τα εκρηκτικά παρατήρησαν τους τέσσερις δικηγόρους να αποχωρούν. Οι δυο σαμποτέρ πυροδότησαν το μήκους 6 μέτρων βραδύκαυστο φιτίλι και απομακρύνθηκαν τάχιστα προκειμένου να προστατευτούν, ενώ οι σύντροφοί τους (Περρίκος και Μπίμπα) παρακολουθούσαν την όλη εξέλιξη από κοντινή απόσταση, προφασιζόμενοι τους πελάτες ενός ζαχαροπλαστείου.
Από την τρομερή έκρηξη που ακολούθησε τρία λεπτά μετά τις 12 το μεσημέρι (κατά άλλη εκδοχή στις 11:57 π.μ.), σκοτώθηκαν 29 (κατά άλλες εκτιμήσεις 39) Έλληνες μέλη της ΕΣΠΟ πλέον του επικεφαλής της που εξέπνευσε έπειτα από λίγες μέρες.
Οι κατοχικές αρχές προχώρησαν άμεσα σε ανακρίσεις για την εξεύρεση των δραστών και, χάρη στην προδοσία ενός στελέχους της ελληνικής κατοχικής χωροφυλακής, που ήταν μέλος της ΠΕΑΝ (Πολύκαρπος Νταλιάνης), έφτασαν στη σύλληψη των σαμποτέρ και την μερική εξάρθρωση της ΠΕΑΝ. Οι τέσσερις υπαίτιοι μεταφέρθηκαν σιδηροδέσμιοι στα γραφεία της Γκεστάπο του Πειραιά, όπου υποβλήθηκαν σε απάνθρωπα βασανιστήρια, χωρίς όμως να αποκαλύψουν κάτι. Μάλιστα, ο Μυτιληναίος πέτυχε να ξεφύγει κάποια στιγμή της προσοχής των δεσμοφυλάκων του και να δραπετεύσει, καταλήγοντας τελικά στη Μέση Ανατολή.
Προτομή του Κώστα Περρίκου, στον πεζόδρομο της σημερινής οδού Γλάδστωνος
Ωστόσο, παρά το ότι δεν υπήρχαν στοιχεία σε βάρος τους, οι υπόλοιποι τρεις παραπέμφθηκαν σε γερμανικό στρατοδικείο και καταδικάστηκαν σε θάνατο. Τη θανατική ποινή απέφυγε μόνον ο Γαλάτης, καθώς η οικογένειά του κατέβαλλε 1.000 λίρες και πέτυχε τη μετατροπή της ποινής του σε ισόβια, για τα οποία μεταφέρθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Γερμανία, από όπου επέστρεψε με κλονισμένη υγεία μετά τον πόλεμο. Ο Περρίκος [10] εκτελέστηκε στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής στις 4 Φεβρουαρίου του 1943, ενώ η Ιουλία Μπίμπα στάλθηκε στην Αυστρία, όπου καρατομήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 1943.[11] Σε ισόβια καταδικάστηκε και η Αικατερίνη Μπέση, η οποία αρνήθηκε να αποκαλύψει οτιδήποτε και κλείσθηκε στις φυλακές Αβέρωφ. Απεβίωσε το 1979. Εκτελέστηκαν επίσης, για συμμετοχή στην οργάνωση, οι Κατεβάτης, Λόης, Σκούρας και Παπαδόπουλος.
Η οπτική των ιστορικών για το σαμποτάζ
Ο ιστορικός Ιάσονας Χανδρινός αναφέρει ότι το σαμποτάζ ήταν το μεγαλύτερο που είχε γίνει ως τότε στην χώρα, επισημαίνοντας όμως οτι "δεν έχει ανάγκη υπερβολών". Ο ιστορικός Ευάνθης Χατζηβασιλείου αναφέρει ότι το σαμποτάζ εξυμνήθηκε από το συμμαχικό ραδιόφωνο.
Ο Χάγκεν Φλάισερ αναφέρει ότι η κίνηση της ΕΣΠΟ για δημιουργία στρατιωτικού σώματος που θα πολεμούσε μαζί με τον στρατό Κατοχής, "βρήκε ελάχιστη απήχηση" καθώς οι Ιταλικές δυνάμεις δεν δέχονταν σε καμία περίπτωση την συγκρότηση Ελληνικού εκστρατευτικού σώματος, κάτι στο οποίο άλλωστε δεν είχανε ιδιαίτερο ενδιαφέρον και οι Γερμανοί. Παρομοίως, ο ιστορικός Ιακώβος Χονδροματίδης αναφέρει ότι τα σχέδια της Ελληνικής Λεγεώνας είχαν ναυαγήσει ύστερα από Ιταλική απαίτηση πριν από το σαμποτάζ στην ΕΣΠΟ.
Η οπτική των μέσων μαζικής ενημέρωσης για το σαμποτάζ
Η ανατίναξη του κτιρίου της ΕΣΠΟ αποτέλεσε κορυφαία αντιστασιακή πράξη και χαρακτηρίστηκε από τους ραδιοφωνικούς σταθμούς της Μόσχας ως το μεγαλύτερο σαμποτάζ που είχε γίνει μέχρι τότε στην κατεχόμενη Ευρώπη. Ο απόηχος ήταν πολύ σημαντικός και τόνωσε το ηθικό του Ελληνικού λαού, ενώ το πλήγμα ήταν μεγάλο και για τις κατοχικές Αρχές και τους εγχώριους συνεργάτες τους. Η ΕΣΠΟ διαλύθηκε και δεν επανεμφανίστηκε.
Η οπτική των Βρετανών για το σαμποτάζ
Οι Βρετανοί θεώρησαν το σαμποτάζ πρόωρο το οποίο θα έδινε αφορμή για δυσανάλογα αντίποινα ενώ θεώρησαν ότι σε αυτή τη χρονική συγκυρία υπήρχε ανάγκη για απεργίες που θα εμπόδιζαν τον μεταφορικό τομέα της κατεχόμενης Ελλάδας. Οι οδηγίες που δόθηκαν στο BBC ήταν να επισημαίνεται ο θαυμασμός στον αγώνα της αντίστασης των Ελλήνων χωρίς όμως να ενθαρρύνονται τέτοιες ενέργειες. Η δυσαρέσκεια των Βρετανών δεν δημοσιοποιήθηκε, αφήνοντας την αίσθηση στα μέλη της οργάνωσης, οτι οι πράξεις της ΠΕΑΝ ήταν σε αρμονία με τη θέληση των συμμάχων.
Η οπτική του ΕΑΜ και του ΚΚΕ για το σαμποτάζ
Το ΕΑΜ θεώρησε το σαμποτάζ ως ατομική τρομοκρατία η οποία ήταν έργο ερασιτεχνών και θα εμπόδιζε την κινητοποίηση του λαού. Ενδεχομένως όμως να υπήρξε ενόχληση για το εντυπωσιακό σαμποτάζ καθώς πολλά στελέχη της νεολαίας του, είχαν εντυπωσιαστεί από την επίτευξη του. Σύμφωνα με τον Ευάνθη Χατζηβασιλείου, η στάση του ΚΚΕ μπορεί να ερμηνευτεί ως μη ανοχή σε ένοπλο αγώνα που δεν έλεγχε το ίδιο αλλά και στην θεώρηση της ενέργειας ως ατομική τρομοκρατία.
ΠΗΓΗ: wikipedia
Δημοσίευση σχολίου