Εξακολουθούν οι ημιμαθείς το χαβά τους (που πιστεύω πλέον ότι το κάνουν σκόπιμα, ή όπως έλεγε η γιαγιά μου επί τούτου) και παρουσιάζουν εμάς τους εθνικιστές ως μιάσματα.
Μας τοποθετούν εκτός του δημοκρατικού τόξου. Μας θεωρούν φασίστες. Μας μπερδεύουν με τους ακροδεξιούς που καμιά σχέση δεν έχουν μαζί μας. Η αγραμματοσύνη τους δεν τους αφήνει να δουν ότι δεν υπάρχει καμία απολύτως σχέση της Ακροδεξιάς με τον Εθνικισμό. Ως επιστήμονας Διεθνών Ευρωπαϊκών Οικονομικών και Πολιτικών Σπουδών που είμαι, αυτή την αγραμματοσύνη θέλω να αναδείξω με την σημερινή ανάρτηση.
Ο εθνικισμός είναι μια ιδεολογία που σαφώς και δεν υπήρχε από πάντα. Εμφανίστηκε στη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης του 1789, άλλα είχε αρχίσει να διαμορφώνεται 4O χρόνια νωρίτερα καθόλη δηλαδή τη διάρκεια του Διαφωτισμού. Σε αυτά τα 4O πριν από τη Γαλλική Επανάσταση χρόνια προετοιμαζόταν η ιδεολογία του εθνικισμού με το να στρέφεται η προσοχή από τις υπερβατικές και μεταφυσικές ιδέες στις κοινωνικές και τις εγκόσμιες. Γιατί αυτό ακριβώς ήταν και είναι ο Διαφωτισμός. Μια πίστη στην αξία του «φωτεινού» ανθρωπίνου μυαλού που διαπερνάει το σκότος της αμάθειας, μια πίστη στην ικανότητα του ανθρώπου να δίνει απαντήσεις στις απορίες του χωρίς να καταφεύγει σε προκάτ αξιώματα. Αυτή η στροφή που επέβαλλε ο Διαφωτισμός από το υπερβατικό (Θεός, ελέω Θεού αρχών, Μοίρα, Τύχη, κανονισμένη εκ των προτέρων τάξη, αμετακίνητη ιεραρχία, κλπ.) ονομάστηκε νεωτερικότητα. Εγώ την λέω, μοντερνισμό. Η νεωτερικότητα περιέχει πολλούς «ισμούς», τον φιλελευθερισμό κατ’ αρχήν, αλλά και τον μαρξισμό, και τον εθνικισμό, που είναι ο σταθερότερος «ισμός» που εκρέει από τη νεωτερικότητα. Ο εθνικισμός πήρε το πλήρες σημερινό του νόημα σταδιακά, από το 1789 μέχρι το 1848, οπότε τα πράγματα αποσαφηνίζονται όσον αφορά το περιεχόμενο της λέξης, που στο επίπεδο της ιδεολογίας αντικαθιστά άλλες ιδέες.
Σύμφωνα με τις ιστοριογραφικές αναφορές ο εθνικισμός κατατάσσεται σε δύο περιόδους. Στην πρώτη περίοδο από το 1789 έως το 1920 όταν έγινε η ίδρυση της Κοινωνίας των Εθνών Και στην δεύτερη περίοδο από το τέλος του 2ου παγκοσμίου πολέμου και μετά, με τις περίπου ενιαίες άλλες μορφές που παίρνει από εκεί κι ως τα σήμερα.
Στην πρώτη περίοδό του ο εθνικισμός συμπίπτει με την προσπάθεια δημιουργίας των Κρατών Εθνών και την απίσχναση των Αυτοκρατοριών και των φεουδαλικών δομών τους. Στον κυκεώνα της συμπλοκής, τότε, εδαφικών, εθνολογικών και κατά περίπτωση θρησκευτικών διαδρομών ο εθνικισμός εμπεριέχει αναπόφευκτα και χαρακτηριστικά αλυτρωτισμού, ο οποίος όμως δεν έχει ξεκάθαρα και αντικειμενικά κριτήρια για όλους.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, κατεξοχήν πρωτεργάτης της εκσυγχρονιστικής μετάλλαξης της χώρας, χαρακτηρίζεται ως εθνικιστής με νότες αλυτρωτισμού όπως κι από την άλλη μεριά ο συντηρητικός μέντορας Ίων Δραγούμης. Το ίδιο συμβαίνει και με τον Κεμάλ στον απόηχο της διάλυσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Τότε το ζήτημα είχε να κάνει με το πώς υλοποιεί κανείς τον εθνικισμό, δηλαδή την χωρική ολοκλήρωση μιας πατρίδας, διπλωματικά ή πολιτικά.
Ο φασισμός, που εμφανίζεται στην Ιταλία και παρουσιάζεται μεταλλαγμένος στην Γερμανία είναι αυτός, που ιδεολογικοποιεί σε άλλη τροχιά τον εθνικισμό ορίζοντας τον εμβληματικά ως κακόβουλη επικυριαρχία ενός μεγάλου, ήδη, δημιουργηθέντος Κράτους Έθνους πάνω σε άλλα, εξορισμού και αυθαίρετα, λιγότερο σημαντικά από αυτό.
Σήμερα με δεδομένες τις αλλαγές που συντελέστηκαν τόσο με την Οικονομική και Νομισματική Ένωση της Ευρώπης, όσο και με την διάλυση πολυεθνικών κρατών, κυρίως κομμουνιστικής πολιτικής προέλευσης, βλέπουμε τον εθνικισμό να ορίζεται και στη χώρα μας στρεβλωτικά και αντιπαραθετικά όπως επίσης και να ταυτίζεται ποιοτικά είτε με απομεινάρια του ναζισμού είτε με αναγνώσεις της άκαμπτης διάρκειας της Ελλάδας ως όντος από τον Ησίοδο μέχρι τώρα.
Στους διαστρεβλωτές, Συριζαίους, Κιναλίτες, Κουκουέδες, Νεοδημοκρατούληδες που θέλουν να τοποθετούν τους εθνικιστές έξω από το δημοκρατικό τόξο, έχω να τους υπενθυμίσω μια μελέτη που δεν γράφτηκε με σκοπό να εκδοθεί ως βιβλίο. Μια μελέτη στο πρώτο τεύχος του περιοδικού «Επιθεώρησις των Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών» που βγήκε το τελευταίο τρίμηνο του 1916, κατά την διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Την μελέτη του σοσιαλδημοκράτη και δημιουργού της πρώτης ελληνικής Δημοκρατίας, Αλέξανδρου Παπαναστασίου με τον τίτλο «Εθνικισμός». (Θα τη βρείτε, με τον ίδιο τίτλο, στις εκδόσεις «Δημιουργία», 1992). Ο ευφυέστατος, προοδευτικός και εξαιρετικά καλλιεργημένος Παπαναστασίου επιχειρεί στη μελέτη του, καταρχήν ένα σαφή διαχωρισμό ανάμεσα στις έννοιες έθνος και εθνικισμός. Ισχυρίζεται ότι Εθνικιστής δεν είναι μόνο ο έχων Εθνική Συνείδηση, αλλά αυτός που αδιακόπως ενεργεί και αγωνίζεται για την ελευθερία, την ανεξαρτησία, την προκοπή και την πρόοδο του Έθνους του, και ανάγει το συμφέρον αυτού ως πρώτιστο μεταξύ κάθε άλλου ατομικού ή συλλογικού συμφέροντος. Ως εκ τούτου η έννοια του Εθνικισμού δεν περιγράφει απλά μία θεωρητική άθροιση φιλοσοφικών και πολιτικών ιδεών, αλλά κυρίως μία ενεργητική ατομική ή συλλογική κατάσταση.
Είναι η πρώτη φορά που κάποιος επιχειρεί να πει στους Έλληνες πως η έννοια εθνικισμός δεν είναι συμπαγής και αμετάβλητη, δηλαδή μεταφυσική, αλλά παίρνει το περιεχόμενο της ανάλογα με τις συγκεκριμένες συνθήκες κάτω από τις οποίες σκέφτονται και δρουν οι εθνικιστές. O πολύ προοδευτικός, με τα μέτρα της εποχής του, Παπαναστασίου παραμερίζει από τον προσδιορισμό της έννοιας έθνος τα κριτήρια της κοινής καταγωγής, της κοινής θρησκείας και της κοινής γλώσσας και περιορίζεται στο βασικό κριτήριο της συνείδησης από τη μεριά των δρώντων μελών μιας εθνότητας πως αποτελούν, σε μια συγκεκριμένη στιγμή του ιστορικού χρόνου, κάτι το ξεχωριστό, πράγμα που κάνει να θέλουν να ενεργούν σαν ομάδα για την προάσπιση κοινών συμφερόντων. O Παπαναστασίου προχωρεί ακόμα περισσότερο. Λέει πως το «εθνικό ένστικτο» είναι μετεξέλιξη του «κοινωνικού ενστίκτου», της τάσης δηλαδή που έχει ο άνθρωπος να εντάσσεται σε ομάδες και να δρα συλλογικά. Άπαξ και πετύχει μια κοινωνική ομάδα να αποκτήσει συνείδηση της πολιτιστικής της ιδιαιτερότητας και κατά προέκταση της ιδιαιτερότητας των συμφερόντων της, θα κάνει ότι μπορεί για να αμυνθεί απέναντι εκείνου που επιβουλεύεται τα συμφέροντα της. Λόγια καθαρά και λογικά, από έναν έντιμο και μορφωμένο άνθρωπο, που ξέρει, και το δηλώνει ρητά, πως μια συγκεκριμένη εθνότητα προέρχεται από σμίξιμο και συγχώνευση άλλων, προγενέστερων εθνοτήτων, ότι δηλαδή η εθνογένεση είναι ιστορικό και δυναμικό φαινόμενο, που συνεχώς μεταβάλλεται.
Δημοσίευση σχολίου